2006 - 2023 ARASINDA YARDIM PROGRAMI KAPSAMINDA HEDEFLERE GÖRE SAĞLANAN FİNANSMAN DAĞILIMI

Farklı birçok alanda sağlanan bu destek olumlu etkiler yaratmıştır:

ÖNEMLİ BAŞARILAR (2006-2023)

Altyapının geliştirilmesi ve yeniden yapılandırılması:

• Lefkoşa, Mağusa, Girne, Güzelyurt, Gönyeli ve Lefke’de su kaçaklarını önlemek ve pas veya asbest içermeyen yüksek kaliteli içme suyu sağlamak amacıyla 263 km yeni su borusu döşendi.
• Sık sık sızıntı yapan ve yeraltı sularını kirleten septik tankların yerine 125 km uzunluğunda kanalizasyon boruları döşendi.
• Güzelyurt’taki 52 km’lik yeni kanalizasyon şebekesi, Kıbrıs nüfusunun büyük kısmına hizmet eden büyük bir yeraltı suyu rezervini korumuştur.
• AB Teknik Destek ve Bilgi Değişim Mekanizması (TAIEX) uzmanları, atık üretiminin yönetilmesi ve izlenmesine yönelik çerçeve ve kılavuzların geliştirilmesine destek sağlamaktadır. AB standartlarının sağlanması yönünde iki toplum arasında fikir alışverişini ve karşılıklı desteği kolaylaştırmak için somut bir katkı sunmaktadırlar.
• Her gün 330.000 kişinin ürettiği atık suyu işleyen 3 atık su arıtma tesisi inşa edildi.
• Kıbrıs Türk toplumu genelinde hava kalitesini ölçmek üzere entegre bir ağ oluşturan 10 hava kalitesi izleme istasyonu kuruldu.
• Kıbrıs’ın tüm toplumlarına hizmet verecek olan çok kültürlü bir etkinlik mekânı ve eğitim merkezi, Maronit köyü Kormakitis/ Kormacit’te inşa edildi.
• 2023’te açılan Toplum Merkezi, eğitim ve gençlik faaliyetlerine, konferanslara, toplantılara ve kültürel etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır.
• Aile içi şiddetten kurtulan kadın ve çocuklar için 12 yeni sığınma evi inşa edildi. Bu sığınma evleri, toplumun aile içi şiddet konusundaki farkındalığını artırmak ve yerel organlarla iş birliği içinde şiddet mağdurlarına destek olacak bir müdahale mekanizması geliştirmeyi de içeren geniş kapsamlı bir proje kapsamında inşa edildi.
• Proje, AB Yardım Programı altında bugüne kadar verilen en büyük hibe olan 750.000 Euro ile finanse edildi.

Sosyal ve ekonomik kalkınmanın desteklenmesi:

Kıbrıslı Türk üreticilerin Halloumi/Hellim için “Menşe İsmi Korumalı Ürün İşareti (PDO)” etiketini almalarına ve Kıbrıs Türk toplumunun AB gıda güvenliği ve hayvan sağlığı standartlarına uyum sağlamalarına yardımcı olmak amacıyla 2021-2024 dönemi için 40 milyon Euro tahsis edilmiştir. Bu uyumun sağlanması, Kıbrıs Türk toplumundan PDO uyumlu Halloumi/ Hellim’in Yeşil Hat üzerinden AB pazarına ticaretini mümkün kılacaktır. Bu finansman, süt sektöründe gıda güvenliği ve hayvan sağlığı standartlarını yükseltmek için 2020 yılına kadar harcanan 35 milyon Euro’ya ek olarak sağlanmaktadır.

Bu girişim, süt kalitesinin ve süt toplama uygulamalarının iyileştirilmesini, çiftliklerde yetiştirilen tüm geviş getiren hayvanların kayıt altına alınmasını, bu hayvanları etkileyen hastalıkların ortadan kaldırılmasını, veterinerlik hizmetlerinin güçlendirilmesini, bir laboratuvarın kurulmasını, çiftlik işletmelerinin geliştirilmesini ve yasal metinlerin uyarlanmasını içermektedir.

Yeşil Hat Ticareti

Yeşil Hat üzerinden ticaret rekor seviyeye ulaştı:
2021 yılında 6.2 milyon Euro’dan
2022 yılında 14.6 milyon Euro’ya,
2023 yılında 16 milyon Euro’ya ulaştı.

Komisyon, Yeşil Hat üzerinden ticareti artırmak için yoğun çaba göstermiştir. Bu ticarette sunulabilecek ürün yelpazesini genişletmeye yardımcı olmuş, tüccarlara uzman tavsiyesi sunan bir One Stop Shop Hizmet Noktası açmış ve Kıbrıslı Türk üreticileri bu ekonomik fırsattan yararlanmaya teşvik etmiştir.
Komisyon’un 2024 yılındaki önceliği, Yeşil Hat üzerinden yapılan ticaretin hacmini daha da artırmak ve uygun ürün yelpazesini genişletmektir. Kıbrıslı Türk üreticilerin AB standartlarına uyma ve Yeşil Hat üzerinden ticarete katılma konusundaki ilgisi, TAIEX desteğiyle birlikte büyük bir artış göstermiştir. AB, ürün kalitesini ve sağlık standartlarını iyileştirmelerine yardımcı olmak ve Kıbrıslı Türk üreticilere rehberlik etmek üzere, AB standartları hakkında bilgi sağlayacak bir mekanizma oluşturmuştur.

Halloumi  / Hellim 

Komisyon, Nisan 2021’de Halloumi/Hellim’i Kıbrıs için Menşe İsmi Korumalı Ürün (PDO) olarak tescil etti. 2023 yılı sonuna kadar, 3 Kıbrıslı Türk peynir üreticisi bu PDO programına uygun şekilde sertifikalandırıldı. Kıbrıs Türk toplumunda AB hayvan sağlığı ve gıda güvenliği gereklilikleri karşılandıktan sonra Kıbrıs Türk üretimi PDO uyumlu Halloumi/Hellim’in AB Tek Pazarına satışı mümkün olacaktır. 2023 Yılı Eylem Programı, bu hedefe ulaşmak ve Kıbrıslı Türklerin PDO uyumlu Halloumi/Hellim üretmelerine yardımcı olmak için önemli bir AB desteği sunmaktadır.

Ayrıca, TAIEX, Kıbrıslı Türk faydalanıcıların gıda güvenliği ve hayvan sağlığına ilişkin AB standartlarını karşılamalarına destek olmaktadır. AB uzmanları, hayvan sağlığı önceliklerine yönelik çalışma planlarının geliştirilmesine ve hayvansal kökenli gıda güvenliği kontrol mekanizması için gerekli yasal çerçevenin oluşturulmasına katkıda bulunmaktadır.

KOBİ’ler(Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler)

• Kıbrıs Türk ekonomisine hâkim olan küçük ve orta ölçekli işletmeleri desteklemek amacıyla 2006 yılından bu yana toplamda yaklaşık 60 milyon Euro destek sağlanmıştır. Bu desteğin içerisinde 2008’den bu yana KOBİ’lere ve yeni kurulan işletmelere sağlanan 18 milyon Euro değerindeki 160’tan fazla hibe de yer almaktadır. Bu fonlar inovasyonu, rekabet edebilirliği, yeşil ve dijital geçişin yanı sıra AB standartlarına uyumu desteklemeyi amaçlamıştır. Verilen son hibe destekleri ortalama 185.000 Euro tutarındadır.
• 2.400 işletmenin COVID-19 krizinin 2020- 2022 yılları arasında ekonomide yarattığı etkilerle başa çıkmasına yardımcı olmak amacıyla 10 milyon Euro hibe desteği sağlandı. Bu işletmeler arasında, inovasyonu teşvik etmek, istihdam imkânları yaratmak ve büyümeyi desteklemek amacıyla ayni yardımlarla birlikte 60.000 Euro’ya kadar hibe verilen yaklaşık 100 büyük KOBİ bulunmaktadır.
• 2019 ile 2022 arasında, büyümeyi ve inovasyonu teşvik etmek amacıyla işletmelere ve yeni girişimcilere 4.000 saatin üzerinde danışmanlık, değerlendirme desteği, bire bir mentorluk ve eğitim atölyeleri imkânı sunuldu. AB’nin İşini Kur programı 1.150’den fazla girişimciye ulaşarak 36 yeni işletmenin kurulmasına katkı sağladı. Yüksek değerli start-up’lara destek sağlayan EU Incubator Hive açıldı.
• 2007 yılından bu yana, eğitim sektörüne 24 milyon Euro değerinde uzun vadeli destek sağlandı. Bu finansman desteği, müfredat reformu, sürekli mesleki gelişim ve mesleki eğitim ve öğretimin işgücü piyasası ihtiyaçlarına uyum sağlayacak şekilde modernize edilmesi amacıyla sağlandı.
• Her yıl her iki toplumdan 16 kadar inovatif girişimci, ticari başarıya ulaşmak ve yarışmalarda fikirlerini ikna edici bir şekilde sunmak üzere eğitilmektedir. Kazananlar, Helsinki’de düzenlenen dünyanın önde gelen start-up etkinliği ‘‘Slush’’a katılma fırsatı bulmaktadır. Bu girişim, Kıbrıs’taki Finlandiya Büyükelçiliği ile ortak uygulanan bir projedir.
• 2007 yılından bu yana, eğitim sektörüne 24 milyon Euro değerinde uzun vadeli destek sağlandı. Bu finansman desteği, müfredat reformu, sürekli mesleki gelişim ve mesleki eğitim ve öğretimin işgücü piyasası ihtiyaçlarına uyum sağlayacak şekilde modernize edilmesi amacıyla sağlandı.
• Sosyal politikaya yönelik AB TAIEX desteği, yerel organların AB Üye Devletlerindeki en iyi uygulamalara aşina olmalarını sağlayarak engelli bireylere dönük hizmetlerin iyileştirilmesine odaklanmakta ve aynı zamanda engelli yetişkinler ve çocuklar için tasarlanmış tesislere yönelik AB standartlarına uyumlaştırılmış çerçeveler ve kılavuzlar sağlamaktadır.
• Öğrencilerin ve öğretmenlerin biyoloji, kimya ve fizik alanlarında deneyler yapabilmeleri için 48 ilkokul ve 46 ortaokula fen laboratuvarı ekipmanı ve bir “mobil fen laboratuvarı” sağlandı. İlkokullara yönelik fen laboratuvarlarının her biri 18.000 Euro, ortaokullara yönelik laboratuvarlar ise 83.000 Euro değerindedir.
• 2008-2022 yılları arasında kırsal kalkınmaya 35 milyon Euro destek sağlandı.
  Çeşitli hibe programları ve eğitimler aracılığıyla tarım ve tarımsal ürün işleme sektörleri modernize edilerek geliştirildi. Böylelikle sürdürülebilir kaynak kullanımı ve çevrenin korunması sağlandı. Bu destek sayesinde kırsal nüfusun yaşam koşulları iyileştirildi.
• 2020 yılında Covid ile ilgili tıbbi destek için 5 milyon Euro tahsis edildi. Bu doğrultuda, hayati önem taşıyan test ekipmanları, solunum cihazları ve Kişisel Koruyucu Ekipmanlar dahil olmak üzere acil tıbbi ekipman ve malzemelerin yanı sıra müdahale mekanizmaları, aşılama ve test stratejileri konusunda uzmanlık desteği sağlandı.

Uzlaşının, güven yaratıcı önlemlerin, güçlü bir sivil toplumun, AB değerlerinin ve AB hukuk düzeninin desteklenmesi

• Toplamda 38 milyon Euro’yu aşan bir bütçeyle sağlanan 2.150’den fazla burs sayesinde, Kıbrıslı Türk bursiyerler, AB üyesi bir ülkede üniversite eğitimi alma veya staj yapma imkânı buldular.
• Halihazırda, burs programını tamamlayan mezunlar, Kıbrıs Türk toplumu içinde aktif roller üstlenebilmek ve sürekli iletişimde kalabilmek için bir ağ oluşturma sürecindeler.
• Hem Kıbrıs Türk hem de Kıbrıs Rum toplumundan gençlere yönelik AB Burs Programı; Kıbrıslı gençlere Birleşik Dünya Kolejlerinde (UWC) iki yıllık Uluslararası Bakalorya kursunu birlikte tamamlama imkânı sunmaktadır. 2019 yılında başlatılan program şu ana kadar 46 gence burs sağlamıştır.
• UWC ayrıca Kıbrıs’ta kısa liderlik kursları ve diğer gençlik katılım faaliyetleri düzenlemekte, bu faaliyetlerle 1.000’den fazla Kıbrıslı ve uluslararası genci, adadaki ebeveynleri, eğitimcileri ve diğer paydaşları da içine alacak şekilde geniş bir kitleye ulaşmaktadır, böylece toplumlar arasında barış ve uzlaşıyı teşvik etmektedir.
• 2011 ile 2023 yılları arasında AB, iki toplumlu Kültürel Miras Teknik Komitesi’ne yaklaşık 27.5 milyon Euro destek sağladı. Komitenin bütçesinin yaklaşık %80’ini kapsayan bu destek, Kıbrıs genelinde 150’den fazla kültürel miras alanının restorasyonuna, korunmasına ve yapısal çalışmalara katkı sağlamaktadır.
• Komite, AB’den mevcut durumda yıllık 2.5 milyon Euro destek almaktadır.
• AB, 2006 ile 2022 yılları arasında, iki toplumlu Kayıp Şahıslar Komitesi’ne yaklaşık 38.5 milyon Euro tahsis etti. Bu miktar, Komitenin bütçesinin yaklaşık %80’ini kapsamaktadır. Bu destek sayesinde Kayıp Şahıslar Komite, 2.002 kayıp şahıstan 1.047’sinin kalıntılarını çıkararak kimliklerini tespit etmiş ve ailelerinin insan onuruna yakışır bir şekilde defnetmelerini sağlamıştır. AB, son yıllarda, Kayıp Şahıslar Komitesi’ne her yıl 2.6 milyon Euro destek sağlamaktadır.
• TAIEX desteği, malların ve sermayenin serbest dolaşımı, ürün ve gıda güvenliği, hayvan sağlığı, istatistik, çevre ve tarım, enerji ve altyapı, fikri mülkiyet hakları gibi çeşitli sektörlerde AB müktesebatı ve standartlarına uyumu desteklemektedir. Bu destek, tüketici deneyimlerinin iyileştirilmesine katkıda bulunmakta, tüm vatandaşların sağlığının korunmasını güvence altına almakta, inovasyonu ve ekonomik büyümeyi teşvik etmekte ve zararlı finansal uygulamaları önlemeye yönelik ilke ve yöntemlerin geliştirilmesini kolaylaştırmaktadır.
• 2019 yılından bu yana, 2 milyon Euro bütçe ile uygulanan ‘Teknik Komitelere Destek Programı’, diğer iki toplumlu teknik komiteler tarafından yürütülen 10’dan fazla projeye finansman sağlamıştır. Bu projeler, fizibilite ve araştırma çalışmalarından atölye çalışmalarına ve sergilere kadar çeşitlilik göstermektedir.
• AB Bilgi Merkezi, Kıbrıs Türk toplumunu AB politikaları ve Yardım Programı hakkında atölye çalışmaları, etkinlikler, sosyal medya ve internet aracılığıyla bilgilendirmek amacıyla 2015 yılında kurulmuştur.
• Kıbrıslı Türk STÖ’ler ayrıca, strateji, savunuculuk, kaynak geliştirme ve iletişim konularında becerilerini artırmak amacıyla 130 eğitim etkinliğinden faydalanmışlardır.
• Kıbrıs Türk toplumunda faaliyet gösteren 150 sivil toplum örgütüne (STÖ) 20 milyon Euro’nun üzerinde hibe desteği verilmiştir.
• Bu STÖ’lerce uygulanan projeler, insan hakları, insan ticareti ile mücadele, ifade özgürlüğü, güven yaratıcı önlemler, güven ve uzlaşı, çevrenin korunması, sosyal kapsayıcılık, kültür ve spor gibi çeşitli konuları içermektedir.
• 2006 yılından bu yana, 40 milyon Euro bütçeyle AB üye ülkelerinden 260’tan fazla uzman, Kıbrıs Türk toplumunun AB standartlarına uyum sağlamasına destek olmak için görevlendirildi. Ayrıca, Yeşil Hat üzerinden yapılan ticareti desteklemek amacıyla belirli ticaret ürünlerinin denetimlerini gerçekleştirdiler.